Geen terugblik op 2020, en ook geen voorspelling van de toekomst, maar zaken die nu gebeuren en een invloed hebben op ledenorganisaties. Een kleine collage, bijeen gesprokkeld bij anderen.
Over veranderingsmanagement, de waarde die een community biedt, de rol van de verenigingsprofessional, de tandemrelatie tussen bestuur en professionals en ook over, maar vooral voorbij Corona.
- Verandering gebeurt nu
“Met ons hoofd zijn we in de toekomst, bij onze ambities en de plannen om onze doelen te bereiken. Maar met ons gedrag zijn we vaak in het verleden. (…) Onze invloed ligt niet in het verleden, noch in de toekomst. Onze invloed is NU.”
Echt veranderen is niet bestaande dingen beter of anders doen, maar wel andere dingen doen. Hiervoor is het belangrijk om eerst te vertragen, pas daarna kan je op de best mogelijke manier versnellen. We leven in een tijd “waarin we steeds meer toekomen aan wat misschien wel het meest menselijke is: creëren, verbinden, werken vanuit gevoel en bezieling.” Laten we vertrekken vanuit het verlangen dit te realiseren, omdat verlangen ons doet bewegen, ook al is de uitkomst niet gegarandeerd. Een belangrijke randvoorwaarde hierbij is dat we permanent experimenteren en leren (‘trial and learn’).
[Traag Versnellen, Reflectief en krachtig veranderen in het NU, Arend Ardon, Boom, 2020]
- De waarde die een community biedt
“Het is niet langer de organisatie die ‘exclusief’ aan zet is, maar het netwerk, de gemeenschap, de community is aan zet. We gaan van organisatie-centrisch naar netwerk-centrisch of kringloop-centrisch denken.” Dit leidt tot het herzien van de logica van waardecreatie waarbij we aandacht moeten hebben voor de tijdsfactor: samenwerken met een verschillende partners vergt tijd, vooral als we een duurzame relatie willen uitbouwen zodat er een meervoudige waarde tot stand komt waarbij we zorgen dat iedereen er beter van wordt.
[Duurzaam organiseren, Jan Jonkers en Niels Faber (red.), Boom, 2020]
Maar het vormgeven van een community is niet vrijblijvend. Het is belangrijk om grenzen te trekken. “You can’t be all things to all people. In fact, drawing a strong boundary for the right people is always an important part of creating a resilient and effective brand community”. Leden moeten weten op welke manier ze lid kunnen worden en zijn, maar ook op welke manier ze weer weg kunnen gaan, anders krijg je teveel dood hout in je community. “Gatekeepers are responsible for helping the right people get inside and keeping the wrong people out.” Op die manier maak je de binnenkant van de community ook veilig voor de echt waardevolle leden. Niettemin mag je er niet vanuit gaan dat leden zelf hun weg vinden binnen die grenzen: “Leaders need to understand that ensuring there is value to find is not the same as inviting visitors into a group and then hoping they’ll find value.”
[Building Brand Communities, Carrie Melissa Jones & Charles H.Vogl, Berret-Koehler Publishers, 2020]
Een andere insteek op community’s en leden is die vanuit het concept van fans. Hier is er niet direct een harde grens, maar speelt wel het tot stand komen van een emotionele band. Om die authentieke ontmoeting te realiseren is het belangrijk dat de verbindingsfactor met de organisatie helder is. Bottomline: “Als je niet weet wie je fans zijn, heb je alleen maar klanten.”
[Fanstrategie, Wil Michels, Noordhoff Business, 2020]
Een andere, interessante insteek is die van de Betekenisconomie: “in de betekenisoconomie bestaat de waarde uit de betekenis voor medewerkers en klanten – door tegemoet te komen aan grotere dan louter persoonlijke behoeften, door je persoonlijk te ontwikkelen, en door een gemeenschap (community) op te bouwen.” Betekenis is bij deze geen doel, eerder een richting (en bijgevolg een werkwoord), nl. de manier waarop je je werk doet en je inzet voor anderen en voor de samenleving. Een dimensie die zeker de betrokkenheid en het engagement van leden binnen een ledenorganisatie extra kan voeden.
[De betekeniseconomie, Aaron Hurst, Scriptum, 2017]
- Digitaal werken blijft
We zijn ondertussen allemaal gewoon om van thuis te werken en te zoomen, teamen enzovoorts. Ongetwijfeld zijn er heel wat voordelen, die we ook niet meer willen weggooien, maar er zijn ook nadelen. Bijvoorbeeld het feit dat we mekaar niet recht in de ogen kijken als we mekaar aanspreken via zoom of teams. Iets wat cruciaal is om mekaar beter te leren appreciëren en te vertrouwen. In een fysiek contact communiceer je overigens ongemerkt veel meer dan je denkt; kleine non-verbale signalen, terloopse opmerkingen… ook dit creëert verbinding.
Een ander effect, dat we beter ten goede verder laten ontwikkelen is dat we asynchroon werken. “De gedachte dat iedereen op hetzelfde moment moet werken is volledig losgelaten. (…) Mensen krijgen de tijd en ruimte om zich te focussen en hun eigen ritme te volgen.” Dit creëert mogelijkheden om met minder stress toch efficiënt en effectief te werken. De vrijheid die we daarbij krijgen moet natuurlijk in balans gehouden worden met onze beschikbaarheid en flexibiliteit.
[Werk heeft het gebouw verlaten, Anders samenwerken na de corona cultuurshock, Jitske Kramer, Boom, 2020]
- De sterke verenigingsprofessional
De nieuwe baseline van BSAE (Vereniging van verenigingsprofessionals) luidt: “Verenigingsprofessionals versterken”.
“Goed opgeleide, dynamische en inspirerende verenigingsprofessionals spelen een belangrijke rol binnen hun organisatie. Op de eerste plaats als uitvoerende professionals verantwoordelijk voor de dagelijkse werking van de organisatie (‘management’), maar ook in hun relatie tot de beleidsbepalende organen zoals de Algemene Vergadering en het Bestuursorgaan (‘governance’). Meer dan voorheen kunnen zij vanuit hun professionalisme een daadwerkelijke stempel drukken op de realisatie van de missie en doelstellingen van hun organisatie. Los van hun specifieke expertise nemen zij een belangrijke rol op als verbindingsprofessional waardoor leden en de stakeholders onderling en met mekaar verbonden worden om samen het verschil te maken. Verenigingsprofessionals zorgen er immers voor dat hun organisaties niet enkel de dingen goed doen maar ook de goede dingen doen. De impact gaat veel verder dan het faciliteren van wat de leden van de organisaties aanbelangt, zij het economisch, sociaal, cultureel of humanitair. De intermediaire rol van organisaties zorgt niet enkel voor ondersteuning maar ook voor innovatieve ontwikkelingen binnen de domeinen waarbinnen de organisaties en de verenigingsprofessionals actief zijn. En sterke verenigingsprofessionals dragen daar in belangrijke mate toe bij.”
[Verneem hier meer over hoe BSAE de rol ziet van de verenigingsprofessional: https://www.bsae.be/overbsae/onze-ambitie]
We stellen vast dat er heel wat verwacht wordt van professionals in vergelijkbare functies binnen organisaties. Zo zien we een gelijkaardige invulling van de competenties, skills en attitudes van de interne communicatieprofessional. Centraal staat hierbij dat zij een “geïnformeerde, geconnecteerde en bewuste groep van medewerkers” zijn.
[Strategisch verbinden, impact en engagement genereren met interne communicatie, Peter Op De Beeck, Borgerhoff & Lamberigts, 2020]
Het eindverslag van het CSI Flanders-onderzoek over het Vlaamse middenveld besteedt onder meer aandacht aan de ‘beroepskracht in het middenveld’: ‘Is er nood aan een nieuw soort beroepskracht in deze veranderende tijden?’ De vraag is ingegeven door de impact van trends zoals de individualisering van de samenleving, vergrijzing, digitalisering enzovoorts. Grote uitdagingen zijn bijgevolg verandering van competenties, veranderende jobs en de druk op de motivatie van de beroepskrachten. Hierbij wordt vastgesteld dat er een verschuiving is van meer uitvoerende taken naar meer coördinerende en managende rollen. Er wordt ook verwezen naar de mogelijks negatieve invloed van de hybridisering/vermarkting en invloeden uit de corporate wereld. “De belangrijkste beweegredenen bij de keuze voor hun middenveldjob zijn de mogelijkheden om bij te leren en zichzelf te ontwikkelen, een nuttige bijdrage te leveren aan de samenleving en andere mensen te helpen. Ze hechten veel minder belang aan extrinsieke factoren, zoals loon, macht of prestige.”
Niettemin blijft het een uitdaging: “Het Vlaamse middenveld is blijkbaar op zoek naar het onbestaande: een specialist die tegelijk ook generalist is.”
[Middenveld, Tussen Aanval en Verdediging, Stijn Oosterlynck, Lode Vermeersch, Bram Verschuere, Filip De Rynck, Miet Lamberts en Bart Verhaeghe, LannooCampus, 2020]
- Relatie tussen bestuur en professionals
We stellen een verdere ‘doorwerking’ vast van de nieuwe vzw-wetgeving (WVV). Er is een toenemend aantal vragen rond de bestuurdersaansprakelijkheid, het collegiale karakter van het bestuursorgaan, de regeling inzake belangenconflicten, enzovoorts.
Daarnaast is het ook goed om vast te stellen dat er los van het wettelijke kader meer aandacht is voor het operationele. Zo werd in 2020 een nieuwe bestuurscode voor de cultuur voorgesteld waarbij er veel aandacht besteed werd aan het formuleren van een evenwaardige ‘tandem’ tussen het bestuur en de directie. Een minstens even interessant concept is dat van het ‘pas toe of leg uit’-principe, waarbij het voor een organisatie mogelijk is om toe te lichten waarom ze bepaalde aspecten net niet opneemt. “Een goede reden om iets niet te doen, is altijd beter dan een gebrekkige toepassing om toch binnen de voorgestelde kaders te passen.” In deze oefening is het proces, nl. de reflectie en explicitering, op zich al heel waardevol.
[Bestuurscode Cultuur, het Fonds voor Cultuurmanagement, 2020]
[Wie meer wil lezen over governance en ledenorganisaties: www.marcmestdagh.be/bestuurder ]
- De rug rechten voorbij Corona
Ledenorganisaties mogen de moed niet laten zakken. Zeker niet omdat sommige leden misschien minder makkelijk het lidgeld (kunnen) betalen of kritischer zijn tegenover de concrete ‘What’s in it for me?’ in deze moeilijke tijden.
“Brancheverenigingen zijn, in tegenstelling tot de meeste bij hen aangesloten bedrijven of organisaties, anticyclisch; in goede economische tijden hebben leden minder behoefte aan het collectief waar dat in tijden van economische tegenslag juist extra gevraagd wordt.” Zij kunnen in deze omstandigheden hun grote meerwaarde laten zien.
Vanuit BSAE (Vereniging van verenigingsprofessionals) werden trouwens heel wat praktijken verzameld van verenigingsprofessionals en sector- en beroepsverenigingen omtrent het corona-virus. Je vindt er voorbeelden van bedankingen van leden, videoboodschappen van directeurs, samenwerkingsverbanden, interessante linken rond AV en (bestuurs-)vergaderingen, inspiratie rond gebruik van video, enzovoorts.
[Het vitale belang van verenigingen in coronatijd en daarna, Rob Bongenaar en Annie van de Riet in VM-magazine, december 2020]
[BSAE_database: https://www.bsae.be/k/n355/news/view/3498/3486/praktijkendatabase-verenigingsprofessional-in-covid-19-tijden.html]
* * *
Blijf op de hoogte van inzichten door deze blog te volgen – je kan je aanmelden in de rechterkolom. Je krijgt dan een email als ik een nieuw artikel publiceer (2-tal per maand).
Marc Mestdagh 