De rol van de facilitator: uitpakken of inpakken?

Om meer inzicht te krijgen in zowel theorie als praktijk volgde ik recent een tweedaagse opleiding over facilitatietechnieken. Op de eerste plaats hoopte ik er meer duidelijkheid te krijgen over dat heilige mantra van facilitatoren: ‘focus enkel op het proces, niet op de inhoud – daar ben je niet verantwoordelijk voor’. Tegelijk was ik ook nieuwsgierig naar de concrete technieken en hoe die in de praktijk in te zetten. Enkele bedenkingen en takeaways.

Proces versus inhoud

Binnen het kwartier was het al van dat: als facilitator werk je enkel met wat zich aandient vanuit de groep en je laat je niet verleiden om te gaan interpreteren of mee te denken. Je gebruikt de woorden van de deelnemers en waar dit niet duidelijk is of er verwarring zou kunnen zijn over de betekenis ga je er als facilitator dieper op doorvragen, met open vragen: uitpakken. Onnatuurlijk voor iemand als mezelf die graag verbindingen ziet, tot een synthese wil komen en op zoek gaat naar gemeenschappelijkheid. Bewust dat ik daardoor tegelijk de genuanceerde rijkdom van diversiteit van wat de deelnemers aanbrengen onrecht aandoe. Weliswaar om samen naar dat eindpunt te gaan, om te landen, om van input tot zinvolle output met gegarandeerde outcome te komen: inpakken.

Dan toch maar eens doorvragen over hoe inhoud toch een rol kan spelen, zonder dat de facilitator van bij aanvang weet waar hij wil uitkomen, en zodanig het proces en de deelnemers al te zeer zou sturen. Te vergelijken met heel wat klassieke meetings waarbij de voorzitter of belanghebbende het woord heeft en enkel afgeeft om feedback te krijgen in functie van draagvlak of consensusvorming.

Blijkt dan toch dat die rol van facilitator misschien wel zuiver mag zijn, maar als de inhoud aanklopt, dan vervalt de facilitator in een andere rol, nl. die van coach of zelfs trainer al naar gelang er kennis moet bijgestoken worden om het verloop van de meeting/workshop zinvol op gang te houden. Dus toch een opening om inhoud mee te nemen, zoals ik dat ook voorzie in mijn Expeditie-trajecten (https://marcmestdagh.be/2019/05/14/expedities-onderweg/), waarbij de gids in hoofdzaak een facilitator en verbinder is maar ook de kwaliteit en de kennis van het traject moet waarborgen, deels door zelf kennis te hebben, maar indien nodig ook door externe expertise in te brengen.

Drie takeaways met betrekking tot de facilitatietechnieken

Het is belangrijk dat we allemaal dezelfde taal spreken. Enkele goede afspraken over de reden van de meeting, maar ook het doel. En zorgen dat het duidelijk is waarover het gaat. Vandaar dat doorvragen, dat uitpakken. Met open vragen, dus geen ja/nee vragen die veel meer sturend zijn.

Werkvormen kunnen heel goed helpen om iedereen te betrekken, ook zij die introverter zijn of minder enthousiast om mee te werken. Dat begint bij (of zelfs nog voor) de meeting: onthaal, kennismakingsronde, in kaart brengen van verwachtingen, maar ook doorheen het proces. Variatie op klassieke post-it oefeningen zijn daarbij wel aangewezen. Een werkvorm is geen spel op zich, al mag een beetje ‘fun’ niet ontbreken.

Om tot betere, meer diverse resultaten te komen is het aangewezen om een positief en toekomstgericht perspectief voor ogen te hebben. Denken in termen van mogelijkheden, in plaats van problemen (waarbij het verleden of het heden een te grote impact blijft hebben: we hebben dit al gedaan en het werkte niet, of dit zal wat we nu meemaken niet verhelpen).

Reflectie

Wat me vooral boeit aan dergelijke opleidingen is dat je eens de tijd krijgt om te reflecteren over wat je doet, vooral omdat je vlot bekwaam, maar onbewust je eigen ingesleten paden uitzet. Dat dit niet enkel aan de hand van theoretische inzichten gebeurt, maar door uitwisseling en vooral oefeningen met gelijkgezinden, zorgt niet alleen voor een louterende voldoening, zeker wanneer die oefeningen in de soep draaien, maar je krijgt er vernieuwde energie door om het de volgende keer anders en beter te willen doen. Een conclusie waarop de gedreven en inhoudelijk sterke facilitator van deze opleiding zou antwoorden met “Zeer goed!”

*    *    * 

Gerelateerde artikels:

https://marcmestdagh.be/2019/10/22/facilitator-coach-adviseur-consultant-whats-in-a-name/

https://marcmestdagh.be/2019/09/24/lidmaatschap-als-maten-onder-mekaar/

https://marcmestdagh.be/2019/07/15/van-verenigingsprofessional-naar-verbindingsprofessional/

*    *    * 

Oproep (net als in mijn vorig artikel over de facilitator/verbindingsprofessional)

Uiteraard ben ik benieuwd of iemand dit allemaal herkenbaar vindt. Vooral facilitatoren zullen misschien kritisch zijn. Nochtans zijn er enkele belangrijke verschillen: de inhoudelijke aanpak die mijns inziens essentieel is om toe te laten de beperking van de kennis van de groep (en ‘group think’) te doorbreken, de creatie van waarde door het aspect tijd (ipv een éénmalige sessie spreken we over een langdurige begeleiding) en het toekomstgerichte karakter (innovatie, nieuwe initiatieven, creatief denken) ipv louter problemen oplossen.

Reacties zijn dus meer dan welkom. Ik probeer ook binnenkort met ‘gelijk- of andersgestemden’ hierover eens een informele meetup te organiseren. Interesse, laat het me weten op marc (at) 2mpact (dot) be.

*    *    * 

Blijf op de hoogte van inzichten door deze blog te volgen – je kan je aanmelden in de rechterkolom. Je krijgt dan een email als ik een nieuw artikel publiceer (2-tal per maand).

(MM, 16/11/2019)