Ondanks de vele Corona-uitdagingen op het vlak van de fysieke gezondheid wordt ook aandacht gevraagd voor andere zaken die ons welzijn beïnvloeden, zoals kunst. De titel van dit artikel ontleen ik aan één van de inzendingen voor de Standaard Solidariteitsprijs. Voor mij zorgt kunst en creativiteit in de breedst mogelijke zin voor een bijzondere verbinding tussen mensen. Door samen een andere (beeld-)taal te vinden kunnen boeiende inzichten ontstaan die op hun beurt weer kunnen leiden tot nieuwe acties die niet enkel de direct betrokkenen ten goede komen, maar ook een relevante impact kunnen hebben op anderen.
Omdat het zomer is, permitteer ik me even om hierover enkele gedachten te formuleren – op het eerste gezicht misschien wat off topic, maar toch relevant in de context van communitybuilding.
Creativiteit als vertrekpunt
Om te beginnen is er een misvatting over creativiteit alsof het gewoon anders-zijn is omwille van het anders-zijn, bijvoorbeeld in een eng artistieke interpretatie. Creativiteit is dingen anders bekijken, anders doen, dingen combineren om nieuwe waarde te creëren. Het is een vaardigheid die we kunnen ontwikkelen en waarbij we gefocust instrumenten (taal, beeld, processen, technieken) inzetten om het juiste inzicht te krijgen en te leren denken in termen van mogelijkheden, niet louter enkel meer van hetzelfde. Tijdens het proces en in de interactie ontwerpen we zo nieuwe dingen die gericht zijn op waarde en op de toekomst. De reis die veel heeft van een avontuurlijke expeditie wordt zo minstens even belangrijk als de bestemming. Creatief handelen zorgt daardoor voor een wenkend perspectief dat verbindend is en mensen hoop en inspiratie geeft. Voorwaarde is dat we vanuit de juiste perceptie de expeditie aanvatten.
Naar binnen toe
Jammer genoeg stel je vast dat mensen die creatief bezig zijn en zeker zij die de ‘hogere vorm’ van kunst beoefenen dezelfde valkuilen van groepsdynamica bewandelen als elke groep van samenwerkende mensen (o.m. groupthink). Het is verleidelijk om mekaar te ontzien en de lieve vrede te bewaren, zodat de groep zich vlug naar binnen keert en niet alleen een eigen betekeniseiland creëert, maar zich ook bekwaamt om dat sterk in de hand te houden (zelf-referentialiteit). En finaal is de groep dan ook van mening dat ze geen verantwoording moet afleggen ten opzichte van de maatschappij.
Naar buiten toe
De uitdaging is dus om zoals bij alle vormen van groepswerking ervoor te zorgen dat de blik naar buiten behouden blijft. Op die manier kunnen ook anderen geïnspireerd en tot actie aangezet worden. We kunnen om te beginnen de muur slopen waarachter kunstenaars zich verschuilen door Joseph Beuys te citeren: ‘Jeder Mensch ist ein Künstler’. Als we dus binnen een groep (of het nu kunstenaars zijn of mensen die een collectieve ambitie voor ogen hebben) beginnen met na te denken over hoe we ook naar buiten toe een rol te spelen hebben, zijn we al goed bezig. En voor alle duidelijkheid, omvang van de groep of de organisatie speelt daarbij niet zo een belangrijke rol. Ook een beperkt aantal mensen kunnen een belangrijke outcome hebben. Het klassieke ‘doorgroeien’ uit de corporate sfeer, waarbij klein gelijkgesteld wordt met een eerste, minder professionele fase hoeft helemaal niet te spelen. Ook kleine teams kunnen een grote steen in de rivier verleggen.
Expeditie en waarde
De vraag blijft dus hoe haal je creativiteit als bindingsmiddel binnen in de groep en hoe zorg je ervoor dat je er toegevoegde waarde mee realiseert voor de deelnemers én voor de buitenwereld. Dit sluit perfect aan bij mijn methodiek van Expedities (zie www.marcmestdagh.be/EXP) om meer te halen uit samenkomsten binnen ledenorganisaties. Specifiek voor deze context geef ik nog enkele bijkomende aandachtspunten:
- We moeten duidelijk de grens bepalen van de groep: wie kan lid worden van de ‘inner circle’ en wie staat daarbuiten. Dat geeft immers niet alleen identiteit maar ook vertrouwen dat de deelnemer erbij hoort.
- Er moet ook duidelijkheid zijn over wie de toegang faciliteert, met andere woorden wie is de ‘gatekeeper’ of poortwachter om mensen toe te laten. Het is belangrijk dat we de juiste mensen met de juiste bedoelingen toelaten. Kwaliteit is hier veel belangrijker dan kwantiteit.
- Is de toegevoegde waarde die beoogd wordt bij de realisatie van de collectieve ambitie voldoende duidelijk voor de deelnemers zelf (combinatie van het persoonlijk voordeel en het samen iets realiseren) en vooral, is die waarde voldoende vertaalbaar naar buiten toe?
- Hoe leren we de deelnemers nadenken over hoe ze dan ook naar buiten toe een toegevoegde waarde kunnen bieden?
Conclusie
Ik ben er zelf heel erg van overtuigd dat kunst naast een zelf-referentieel karakter (we doen het voor onszelf als kunstenaars en voor een beperkte groep van fans) ook een maatschappelijke rol heeft (hoe kunnen we andere mensen raken met kunst en hen – minstens zacht – dwingen om de zaken anders te bekijken) en vooral hoe kunst een impact op anderen kan hebben. Ik gebruik dan ook graag in mijn praktijk ‘vervreemdende’ elementen (plaatjes, schema’s, collages) om die andere taal te vinden om zo hopelijk mensen te inspireren, te bewegen, te ontroeren of in het beste geval tot actie aan te zetten.
Meer leesinspiratie:
Building Brand Communities, Carrie Melissa Jones & Charles Vogl
The Art of Community, Charles Vogl
The Art of Gathering, Priya Parker
De cultuurmanager, Annick Schramme
Cultuur op eigen koers, Annick Schramme
* * *
Blijf op de hoogte van inzichten door deze blog te volgen – je kan je aanmelden in de rechterkolom. Je krijgt dan een email als ik een nieuw artikel publiceer (2-tal per maand).
Marc Mestdagh 